30 maart 2018

‘Als ik het niet doe, doet niemand het’

Op de Design Academy deed Dave Hakkens het net even anders dan zijn mede-studenten. Het recycleproject waarmee hij cum laude afstudeerde, Precious Plastic, groeide uit tot een internationale community van wereldverbeteraars. Met de broodnuchtere Brabander als spin in het web.

(Foto: Dennis Branko)

Half elf in Helmond. Dave Hakkens (29) doet open in zijn werkkloffie: een geruit overhemd met scheuren, een broek met gaten en een blauw mutsje dat hij vanmorgen naar alle waarschijnlijkheid gedachteloos over zijn oren heeft getrokken.

Het is ijskoud in het voormalige postkantoor dat dienst doet als hoofdkwartier van Precious Plastic. In 2013 was het nog een van zijn afstudeerprojecten op de Design Academy in Eindhoven. Het andere was Phonebloks, een modulaire smartphone die de aandacht trok van techgiganten als Google en LG.

Hakkens leidt ons rond. Langs de zelfgebouwde machines om plastic te shredden en verwerken, de pallets met afgedankt speelgoed van de kringloopwinkel en de bakken met plasticsnippers, gesorteerd op soort en kleur. Een hoek van de werkplaats, ooit het postsorteercentrum, is omgedoopt tot ‘Precious Plastic Museum’. Hier staan kunstobjecten en gebruiksvoorwerpen – vazen, lampen, waterflessen, wandtegels – van over de hele wereld uitgestald, gemaakt door leden van de Precious Plastic-community. ‘Vegan Ivory’, een levensgrote slagtand van gerecycled polystyreen, herinnert aan het feit dat plastic ooit werd ontwikkeld als goedkoop alternatief voor het dure ivoor.

Na een kop koffie – kruidenthee in een weckpot voor Dave – en een fotosessie buiten bestijgen we de wenteltrap naar het kantoor boven de keuken, waar een houtkachel brandt. Hier wordt het online gedeelte van het project vormgegeven en onderhouden, met Hakkens als spin in het web. Producten ontwerpen, websites coderen, instructievideo’s maken en met de community communiceren – hij doet het net zo graag als machines bouwen.

Alles wat Hakkens en zijn ‘online army’ doen en maken, delen ze via het internet. Gratis. Het idee: iedereen moet, waar ook ter wereld, met de video’s en handleidingen aan de slag kunnen. Want als enthousiastelingen zelf machines bouwen, plastic inzamelen en producten fabriceren, ontstaat een lokale economie waarin schadelijke wegwerpartikelen waarde krijgen.

Metaal is het lichtend voorbeeld, zegt Hakkens. ‘Bijna elk dorp ter wereld beschikt wel over een inzamelpunt. Metaal wordt niet gezien als bende, maar als een grondstof die geld oplevert. Daardoor vind het altijd wel zijn weg naar de recycling. Die kant moet het met plastic ook op.’

Zóveel plastic
Dat hij vier jaar na zijn afstuderen – cum laude – nog steeds met het project bezig zou zijn, had Hakkens niet voorzien. Maar het probleem is verre van opgelost, dus moet Precious Plastic dóór. Afgelopen najaar presenteerde hij de derde versie van het project, met een tentoonstelling tijdens de Dutch Design Week als kers op de taart. En dat terwijl Hakkens plastic ‘niet per se’ een fijn materiaal vindt. ‘Ik zou liever met natuurlijke materialen werken’, bekent hij droogjes. ‘Maar er is zóveel plastic, dat kan ik niet negeren.’

Toch is dat volgens hem precies wat de meeste ontwerpers, producenten en consumenten doen: het probleem negeren. De gevolgen maakt hij zichtbaar in zijn reisvideo’s. Van metershoge bergen aan niet-recyclebaar afval in Cambodja tot minuscule stukjes kunststof in vissen op de Malediven. Plastic is overal, in ontzettend grote hoeveelheden. Hoe ga je een probleem van dat formaat in vredesnaam te lijf vanuit een oud postkantoor in Helmond?

‘Ik geloof dat verandering uit mensen zelf moet komen’, legt Hakkens uit. ‘Dat werkt op de lange termijn beter dan van bovenaf wetten opleggen. Al zie je dat dat soms snel effect kan hebben: in Kenia hebben ze vorig jaar van de ene op de andere dag plastic tasjes verboden, en iedereen houdt zich daaraan. Ik denk dat de oplossing van beide kanten moet komen, zowel top-down als bottom-up. Het liefst zou ik willen dat mensen zélf beseffen hoeveel schade plastic veroorzaakt.’

Als student Industrieel Ontwerp verdiepte Hakkens zich in de cyclus van producten. Of beter gezegd: het gebrek daaraan. ‘Vroeger wilde ik ontwerper worden omdat het me tof leek als een product met mijn naam erop in de winkel stond en door mensen gebruikt werd. Op de Design Academy ging ik nadenken. Hebben we die spullen eigenlijk wel nodig? Wat is het nut? Als ik iets maakte, had ik altijd in mijn achterhoofd: dit moet iemand anders straks opruimen.’

Hakkens besloot dat hij het type ontwerper wilde zijn dat een probleem verhelpt in plaats van vergroot. ‘Voor mij is werken aan wereldwijde problemen het gaafste wat je als ontwerper kunt doen. Impact hebben op mensen die er normaal gesproken niet mee bezig zijn, hun leven fijner te maken door met betere oplossingen te komen – dat is mijn doel.’

Alles online
Hij vertelt dat zijn docenten niet onverdeeld enthousiast waren over zijn denk- en werkwijze. ‘Het schoolsysteem was ouderwets: je moest gewoon een mooie stoel maken. Toen ik Phonebloks presenteerde, wilden de docenten meteen weten hoe dat ding eruit zag en vasthield. Dan zei ik: ‘Daar gaat het niet om. Het gaat om het idee dat je de componenten kunt vervangen. De vormgeving komt later wel.’ Ik was wat dat betreft standvastiger dan andere studenten en deelde destijds al veel van mijn projecten online.’ Zijn video over Phonebloks is inmiddels 22 miljoen keer bekeken op YouTube. ‘Op school snapten ze het misschien niet, maar op het internet wel. Dat gaf me het vertrouwen om het op mijn manier te doen.’

De interesse in Phonebloks was zo overweldigend dat Hakkens pas een jaar later dan gepland gas kon geven met Precious Plastic. In de tussentijd vond hij antwoord op de vraag die hem tijdens en na zijn studie zo ontzettend vaak voor de voeten werd geworpen: hoe verdien je geld als je je creaties gratis op het internet zet? ‘Ik had daar nooit een fatsoenlijk antwoord op. Totdat ik dankzij Phonebloks ineens werd betaald om lezingen te geven en met bedrijven mee te denken als consultant.’ Nu deelt Hakkens alles wat hij doet online, omdat hij ervan overtuigd is dat iedereen op aarde daar het meest bij gebaat is. Wat het hem brengt en oplevert, ziet hij later wel. ‘Phonebloks gaf me het inzicht dat de wereld groot genoeg is om te leven van de gekkigheid eromheen.’

In investeerders en opdrachtgevers gelooft Hakkens niet. Liever dingt hij mee naar prijzen – in oktober won hij met Precious Plastic nog 10.000 euro in het VPRO-programma De Toekomstbouwers – en zamelt hij geld in via de crowdfundingwebsite Patreon.com, waar honderden ‘patrons’ een maandelijkse donatie doen. ‘Het voelt als een eerlijke manier van werken’, zegt Hakkens. ‘Velen geeft een beetje en samen is dat genoeg om een project voort te stuwen.’ Het past bij zijn visie op grote problemen: iedereen heeft een rol. De een verzint ideeën. De ander is daar niet zo goed in, maar heeft het geld. Weer een ander is goed in de promotie of technische ontwikkeling. ‘Ik wil ervoor zorgen dat iedereen die iets wil doen, ook iets kán doen.’

Geen stress, wel druk
Uiteindelijk komen alle lijntjes van Precious Plastic samen bij Hakkens, hier in Helmond. Hij is de bedenker en het boegbeeld van het project, bepaalt de richting en pusht nieuwe ontwikkelingen. Als het aan hem ligt komt daar op de lange termijn verandering in. ‘Voorlopig heb ik nog de energie, tijd en levensjaren om het voortouw te nemen, maar ik denk wel na over de toekomst. Hoe ga ik het project zo opzetten dat het ook zonder mij doorgroeit? Hoe kan ik ervoor zorgen dat het niet om mij draait, maar om de community?’

Een normaal mens zou, met zoveel ogen op zich gericht, onder de stress bezwijken. Zo niet Hakkens, al voelt hij wel druk. ‘Stress klinkt alsof je je shit niet onder controle hebt. Ik doe bijna nooit iets in opdracht, omdat je het dan voor een ander goed moet doen. Door verantwoordelijkheden waar ik stress van krijg te vermijden, kan ik op mijn eigen tempo en op mijn eigen manier werken.’ Die manier van werken getuigt van zowel branie als bescheidenheid. ‘Ik maak iets, zet het online en als iemand het leuk vind: mooi. Ik beloof niks, alles is extra. Als ik het niet doe, doet niemand het.’

Zodra Hakkens begint te praten over de toewijding van de Precious Plastic-community, lichten zijn felblauwe ogen op. ‘Er zijn wereldwijd een stuk of vijftig mensen met het project bezig waarvan ik denk: die zouden het voortzetten zoals ik het voor me zie. Ze ontwikkelen nieuwe machines, verleggen de grenzen van plastic en documenteren hun werk goed in de fora.’ Sommigen zijn al vanaf versie één bezig en begrijpen Hakkens’ filosofie als geen ander. ‘Wat zij doen en maken motiveert me en geeft hoop. Als zij doorbouwen op wat ik heb bedacht, kan het project op den duur zonder mij verder. En dat is nodig om zo’n groot probleem aan te pakken.’

Rust en reflectie
Het voltooien van versie drie was een hectisch proces. Zijn werkplaats werd dagenlang overspoeld met mensen van over de hele wereld. Goed eten schoot er nog wel eens bij in. Op de vraag hoe hij lichaam en geest gezond houdt, antwoordt Hakkens dat hij na zo’n intense periode bewust de ruimte neemt voor rust en reflectie. ‘Ik zorg dat alles weer op orde is. Mijn spullen, maar ook mijn gedachten. Die schrijf ik op.’

Hakkens weet hoe het voelt om alleen in zijn hoofd te zijn: in 2016 mediteerde hij tien dagen met Thaise monniken. Nu zoekt hij de ontspanning vooral in kleine momenten. ‘Niet: ik móét een kwartier per dag mediteren. Maar: als ik de ruimte vind, is het oké.’ Tijdens een vliegreis van acht uur schrijft hij liever zijn overpeinzingen van zich af in een boekje dan dat hij vijf nieuwe films kijkt. Zijn smartphone heeft hij weggedaan. ‘Op relaxte momenten propte ik mijn hoofd nóg voller met nieuwe shit. Als ik aan het koken was of naar de wc ging, zat ik altijd dat ding te checken. Ik vind het fijner zonder.’

Dat zijn werk zijn leven is, geeft Hakkens graag toe. Arbeid en vrije tijd lopen in elkaar over. Hij is er nog niet over uit of dat goed of juist slecht is. Het is gewoon zo. ‘Mediteren met monniken is heel privé, maar door er een filmpje van te maken voor mijn videoproject Story Hopper werd het haast weer werk. Als ik iets leuk vind, voelt het logisch om daar veel mee bezig te zijn. Mijn hoofd kan niet alleen van 9 tot 5 op werk staan.’

Is hij niet bezig met Precious Plastic, dan eist een ander idee wel zijn tijd en aandacht op. Één van die andere ideeën, Project Kamp, bevindt zich in de opstartfase. Op de computer naast de kachel laat Hakkens zijn eerste schets zien: een kleurrijke plattegrond met veel groen. ‘Veel jonge mensen zijn op zoek naar een andere manier van leven, maar weten niet waar ze moeten beginnen’, licht hij toe. ‘Het lijkt mij gaaf om een plek zoals we die nu online hebben, een community, ook offline te creëren. Met een werkplaats zoals deze, een grote keuken, zelfgebouwde huisjes, een moestuin en ruimte om te experimenteren met zonne-energie en waterzuivering.’

Wonen en werken met gelijkgestemde mensen die levensverbeterende projecten ontwikkelen voor de rest van de wereld, dat is wat Hakkens voor ogen heeft. ‘Het is een super complex plan. Mijn idee is om het online te zetten en te kijken of mensen suggesties hebben – of een stuk land. Misschien is het een slecht idee, maar dat weet je pas als je het probeert. De eerste stap is gewoon beginnen.’