3 november 2016

De val van een wonderkind

‘Ik ben verkracht door een “rockster”.’ Zo begint eind 2013 de grootste nachtmerrie in het leven van Conor Oberst: door een op hol geslagen fan beschuldigd worden van verkrachting. Vorige winter kreeg deze nachtmerrie zijn artistieke weerslag in de tien pijnlijk directe liedjes op Ruminations. Om de betekenis van die plaat in het leven van Oberst te kunnen duiden, moeten we beginnen bij zijn instorting een jaar geleden.

De instorting

De tourkaravaan van Desaparecidos, Obersts politiek geëngageerde punkband, is aanbeland in Jacksonville, Florida. De zanger voelt zich zwakjes en kampt met laryngitis (een ontsteking van strottenhoofd en stembanden), paniekaanvallen en oververmoeidheid. De dokter constateert een abnormaal hoge bloeddruk en stuurt Oberst naar het ziekenhuis, waar een cyste in zijn hersenen ontdekt wordt en termen als ‘pre-dementie’ vallen. Na de vaststelling dat zijn situatie niet levensbedreigend is, wordt hij naar huis gestuurd met medicijnen tegen de hoge bloeddruk en ‘happy pills’ tegen de constante stress die zijn lichaam teistert. ‘Naar huis’ betekent terug naar thuishaven Omaha, Nebraska, waar het voor Oberst allemaal begon. Alle resterende Desaparecidos-shows worden geannuleerd.

Een album als Ruminations heeft Conor Oberst tijdens de dertien jaar dat hij in New York City woonde nooit gemaakt. Slechts bewapend met zijn stem, gitaar, piano en mondharmonica laat de 36-jarige singer-songwriter zich van zijn meest kwetsbare kant zien, een kant die zijn vroege werk met Bright Eyes in herinnering roept. Als het aan hemzelf had gelegen was deze plaat er nooit gekomen, maar inspiratie laat zich niet bedwingen, zeker niet als je Conor Oberst heet, vanwege hevige sneeuwval geen kant op kunt en demonen uit te drijven hebt. Avond na avond sijpelen de liedjes uit zijn vingers en hoofd, er is geen houden aan. Tegen de tijd dat het brandhout in de garage begint op te raken, staan er meer dan genoeg liedjes op tape om serieus mee aan de slag te gaan. Oberst besluit anders: dit zijn geen demo’s, het voelt goed zo.

De verkrachtingszaak

De kiem voor Ruminations wordt zonder dat Oberst het zelf weet gelegd in december 2013. Onder een essay op xoJane.com (‘where women go to be their unabashed selves’), waarin een anonieme schrijfster haar gewelddadige relatie met een rockster beschrijft, verschijnt een reactie van een vrouw genaamd ‘Joanie Faircloth’ die beweert dat Oberst haar na een optreden in 2003, op haar zestiende verjaardag, verkracht heeft. Het internet vergeet niets en dus zijn haar gewiste comments tot op de dag van vandaag terug te vinden op diverse andere websites. Faircloth windt er geen doekjes om: ‘Deze jongen is de posterboy voor wat destijds bekend stond als “emo”, iedereen denkt dat hij zo lief en gevoelig en somber is, dat hij nooit het kwaadaardige monster zou kunnen zijn dat hij die nacht was.’

In eerste instantie wil ze de naam van haar belager niet noemen, maar een lichte aansporing van een andere commenter (‘name and shame, red het volgende arme meisje van blauwe plekken en emotionele marteling’) is voor Faircloth genoeg om haar verkrachter aan de schandpaal te nagelen: ‘Het was Conor Oberst van Bright Eyes […] Ik hoop dat je gelijk hebt wat betreft het helpen van het volgende meisje, maar ik wacht op de backlash.’

Die backlash komt er, maar daar was het Faircloth natuurlijk ook allemaal om te doen. Ze maakt zelfs een speciale (inmiddels verwijderde) Tumblr-pagina aan, xoJaneCommenter, om vragen van volgers te beantwoorden. Oberst voelt zich met de rug tegen de muur gedrukt: hoe ga je bewijzen dat iemand liegt? Dat is gecompliceerd, ook al heeft de vrouw in kwestie een geschiedenis als ‘catfisher’ en deed ze zichzelf online al eens voor als jongetje (‘Zac’, die later op mysterieuze wijze zelfmoord pleegde – aldus zijn beste vriend Faircloth) en zelfs als kankerpatiënt. Op 7 januari 2014 komt team Oberst met een officieel statement waarin de beschuldiging in alle toonaarden ontkend wordt: ‘Dit is een bijzonder serieuze en ziekmakende aantijging die geen waarheid bevat.’

Maar het kwaad is al geschied. Zelfs diehard fans zijn in de war en twijfelen openlijk aan de onschuld van hun gevallen held. Na herhaaldelijke verzoeken om haar aantijgingen in te trekken, spant Oberst in februari 2014 een rechtszaak aan tegen Faircloth wegens smaad. Een dag nadat de geplande tour met Desaparecidos in Australië geannuleerd wordt, eist zijn advocaat een vergoeding van 1 miljoen dollar voor geleden reputatieschade en de gevoelens van schaamte, verwarring en vernedering die Oberst verteren.

Er volgen moeilijke maanden waarin optreden in de VS een opgave wordt, omdat hij bang is dat iemand hem iets zal aandoen. Tegen New York Magazine zegt Oberst in september van dit jaar dat hij letterlijk vreesde voor zijn leven: ‘Gaan mensen me vanavond vermoorden? Gaat iemand me fucking neerschieten?’ Een weg terug is er niet: zegt hij nog meer optredens af, dan zal dat door de bloeddorstige buitenwacht als een schuldbekentenis worden geïnterpreteerd. En dus ploetert hij voort tijdens zijn tour met Dawes (zowel voorprogramma als begeleidingsband) in de lente en zomer van 2014 en krijgt de spanning vrij baan om zich in zijn lijf te nestelen.

In mei verschijnt Obersts nieuwe soloalbum Upside Down Mountain. Het materiaal, opgenomen met Jonathan Wilson in achtereenvolgens Los Angeles, Omaha en Nashville, dateert van 2013, voordat de verkrachtingszaak gaat spelen. Hoewel Upside Down Mountain overwegend positieve recensies krijgt en de Folk Albums chart van Billboard aanvoert, vallen de verkoopcijfers in de eerste week tegen. Enkele grote muziekplatforms weigeren aandacht te besteden aan de plaat vanwege de controverse rond Oberst en diens onwil om over de situatie te praten in interviews.

Faircloth (echte naam Joan Elizabeth Harris) ziet haar geloofwaardigheid intussen snel afbrokkelen. Meer en meer mensen melden zich als slachtoffer van haar online leugens. Op 14 juli 2014 – een dag voordat Oberst optreedt in Paradiso – gebeurt dat waar hij en zijn team een half jaar eerder op uit waren: Faircloth komt terug op haar verkrachtingsverhaal. In een notarieel bekrachtigde verklaring stelt ze dat ‘de beweringen die ik online en elders gedaan en herhaald heb de laatste zes maanden, waarin ik Conor Oberst ervan beschuldig mij te hebben verkracht, 100% onwaar zijn. Ik heb die leugens over hem verzonnen om aandacht te krijgen gedurende een moeilijke periode in mijn leven waarin ik probeerde om te gaan met de ziekte van mijn zoontje.’ Ze biedt Oberst, zijn familie en zijn fans haar ‘oprechte excuses’ aan voor de ‘verschrikkelijke dingen’ die ze over hem geschreven heeft.

Al sinds hij op zijn twaalfde liedjes begon te schrijven en op te nemen, wekt Oberst verregaande adoratie op bij zijn leeftijdsgenoten. Na zijn doorbraak bij het grote publiek met Bright Eyes-album Lifted Or The Story Is In The Soil, Keep Your Ear To The Ground (2002) wordt hij bestempeld als het getroebleerde wonderkind dat door zijn eigen pijn te bezingen recht in de harten van adolescent Amerika kijkt. De onbegrepen tiener heeft eindelijk weer een stem, Faircloth had het goed gezien met haar typering van Oberst als ‘posterboy’: de begin-twintiger wordt een symbool.

In Jonathan Franzens roman Freedom uit 2010 staat een uitvoerige passage waarin ‘gifted youngster’ en ‘kiddie idol’ Conor Oberst vlak na de release van Lifted optreedt met zijn ‘suddenly hot band’ Bright Eyes. De cynische verteller merkt op dat het publiek ‘bijna religieus in zijn collectieve serieusheid’ is. ‘Ze verzamelden zich niet uit woede, maar ter viering van het feit dat zij, als generatie, een zachtaardigere en respectvollere manier van zijn gevonden hadden.’ Eén van de hoofdpersonen, de gevallen rockster Richard Katz, ziet dat de jongen op het podium inderdaad ‘the real deal, a boy genius’ is, en walgt er van.

Vanaf dat moment is er geen weg terug: de artiest Conor Oberst is groter geworden dan de persoon Conor Oberst. Een ontspannen relatie heeft hij nooit gehad met de (veelal vrouwelijke) bewonderaars die hem vereren als een God, blogs over hem volschrijven en via alle mogelijke kanalen met hun held in contact proberen te komen. Hij is soms simpelweg bang, omdat zijn fans verwachtingen hebben die hij onmogelijk kan waarmaken. De verkrachtingszaak heeft het fundament onder zijn bestaan als muzikant hevig aangetast. Oberst denkt dat deze gebeurtenis zijn uitgestelde straf is voor de onverbloemde sentimentaliteit die sinds jaar en dag de kern van zijn artistieke output vormt. Ongewild raken zijn creativiteit en het nakende trauma met elkaar verbonden. ‘Ik ging kwetsbaar zijn associëren met mensen in staat stellen om allemaal crazy shit over je te zeggen’, bekent hij in New York Magazine.

Lees de rest van het verhaal op Blendle.